H πόλη της Κνωσού χτίστηκε 4.000 χρόνια πριν, στην εποχή του Χαλκού και στη θέση νεολιθικού οικισμού νότια του Ηρακλείου που αποτελούσε επίνειο της αρχαίας πόλης και συνδεόταν με την Κνωσό μέσω του ποταμού Κέρατου.
Περίπου το 1900 π.χ. έχουμε την εμφάνιση στην Κνωσό του πρώτου ανακτόρου πού ήταν η έδρα του βασιλιά Μίνωα,ιδρυτή του αρχαιότερου κράτους στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Μίνωας ήταν γιος του Δία και της Ευρώπης ,κόρης του βασιλιά της Φοινίκης Αγήνορα. Ο όρος “Μίνωας” αποτελεί βασιλικό τίτλο αντίστοιχο των Φαραώ της Αιγύπτου. Το 1700 π.χ. το ανάκτορο καταστρέφεται για πρώτη φορά από σεισμό και στη θέση του θα χτιστεί νέο μεγαλοπρεπέστατο ανακτορικό οικοδόμημα .Θα ακολουθήσουν και άλλες καταστροφές όπως το 1450 π.Χ. με επικράτηση των Μυκηναίων στην Κνωσό και με τελική καταστροφή το 1380 π.Χ. πιθανόν από πυρκαγιά.
Το ανάκτορο της Κνωσού ταυτίστηκε με τον μυθικό λαβύρινθο ,δημιούργημα του Δαίδαλου ,στον οποίο ο Μίνωας απομόνωσε τον τρομερό Μινώταυρο που σκότωσε ο Αθηναίος πρίγκιπας Θησέας ,γιος του βασιλιά Αιγέα ,απαλλάσσοντάς την Αθήνα από τον φόρο αίματος των επτά νέων και επτά νεανίδων θυμάτων του Μινώταυρου.
Ετυμολογικά ο λαβύρινθος συνδέεται με την καρίκη λέξη” λάβρυς” που σημαίνει διπλός πέλεκυς .Ο διπλός πέλεκυς που διακοσμούσε σε πολλά σημεία τους τοίχους του ανακτόρου ,συμβόλιζε την Βασιλική και την θρησκευτική εξουσία του Μίνωα και αποτελούσε το κύριο Θρησκευτικό σύμβολο των Μινωιτών. Η νίκη του Θησέα επί του Μινώταυρου υποδηλώνει την επικράτηση των Αχαιών – Μυκηναίων στην Κρήτη τον 15ο αιώνα π.Χ.και την κυριαρχία Μυκηναίου άνακτα στην Κνωσό.
Κύριο χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής του Κνωσιακού ανακτόρου είναι η μεγάλη κεντρική αυλή γύρω από την οποία συγκεντρώνονται τα κτίρια του παλατιού.Στην Δυτική πλευρά βρίσκονται η αίθουσα του θρόνου, το τριμερές ιερό, οι αποθήκες και οι χώροι υποδοχής ενώ στην Ανατολική πλευρά βρίσκονται τα διαμερίσματα της Βασιλικής οικογένειας, τα εργαστήρια ,αποθηκευτικοί χώροι και Ιερά . Ο μεγάλος αριθμός αποθηκών υποδηλώνει την ύπαρξη συγκεντρωτικής οικονομίας στην Μινωική Κρήτη .
Το ανάκτορο είχε 4 εισόδους εκ των οποίων η βόρεια είχε μνημειακή μορφή και ”τελωνείο” για τον έλεγχο της διακίνησης ανθρώπων και αγαθών από και προς το παλάτι .Στη δυτική πλευρά υπήρχε αυλή με πομπιτικούς διαδρόμους και βωμούς για την πραγματοποίηση τελετών, ενώ βορειοδυτικά στο ανακτορικό θέατρο λάμβαναν χώρα θρησκευτικά δρώμενα πιθανόν και ταυροκαθάψια .
Το ανάκτορο της Κνωσού είχε έκταση 20.000 τετραγωνικά μέτρα και περίπου 1.500 δωμάτια. Χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά του στοιχεία είναι :
1) οι φωταγωγοί που διαπερνούν τα τριώροφα και τετραώροφα συγκροτήματα του
2) τα μεγάλα σε μέγεθος παράθυρα στους πλευρικούς τοίχους των κτιρίων
3) τα πολύθηρα στις προσόψεις και ανάμεσα στις εσωτερικές αίθουσες που συνδέονται με πολυδαίδαλους διαδρόμους
4) οι γύψινες ορθομαρμαρώσεις στους τοίχους
5) οι ξύλινες κολώνες προερχόμενες από κορμούς κυπαρισσιών τοποθετημένες σε αναστροφή θέση.
Το ανάκτορο είχε αναπτυγμένο σύστημα υδροδότησης (το αρχαιότερο στην Ευρώπη )και αποχετευτικό σύστημα. Σε πολλά σημεία σώζονται οι αγωγοί για την συλλογή των ομβρίων υδάτων σε πηγάδια και δεξαμενές. Τα πολυώροφα κτίρια είχαν ξύλινες οροφές και ξυλοδεσιές που δημιουργούσαν αντισεισμική προστασία. Το ανάκτορο διακοσμούσαν υπέροχες πολύχρωμες τοιχογραφίες που απεικόνιζαν την φύση ,θρησκευτικές τελετές και σκηνές από την καθημερινή ζωή των Μινωιτών.
Τόσο η Κνωσός ,όσο και το ανάκτορο δεν είχαν οχύρωση όπως και όλες οι Μινωικές πόλεις ,γεγονός που δείχνει την ύπαρξη ενός ειρηνικού πολιτισμού πού αναπτύχθηκε στη Μινωική Κρήτη .
Οι ανασκαφές στην Κνωσό ξεκίνησαν το 1878 στον λόφο Κεφάλα από τον ηρακλειώτη έμπορο Μίνωα Καλοκαιρινό ,ο οποίος ανέσκαψε στις δυτικές αποθήκες και βρήκε μεγάλο αριθμό πύθαριών για την φύλαξη προϊόντων και λαδιού.
Το 1900 συνέχισε την έρευνα στην Κνωσό ο βρετανός αρχαιολόγος Arthur Evans ο οποίος ήδη στο τέλος του 1902 είχε ανασκάψει το μεγαλύτερο τμήμα του ανακτόρου και δημοσίευσε τα αποτελέσματα των ερευνών σε 4 τόμους με τίτλο ”Το παλάτι του Μίνωα στην Κνωσό ” (1921 -1935 ). Με εκτεταμένες αναστήλωσης ο Άρθουρ Έβανς αναβίωσε τη Μινωική ανακτορική αρχιτεκτονική.
Ο Μινωικός πολιτισμός που αποτέλεσε την απαρχή του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού δίδαξε στην ανθρωπότητα την αναγκαιότητα της ειρήνης ανάμεσα στους λαούς και της αρμονικής συνύπαρξης του ανθρώπου με τη φύση.